عفونت ناف نوزاد؛ راهنمای کامل پیشگیری، علائم و درمان اُمفالیت نوزادی
بند ناف، پل حیاتی بین مادر و جنین در دوران بارداری است که پس از تولد دیگر عملکردی ندارد. پس از زایمان، باقی مانده بند ناف به نوزاد متصل می ماند و طی چند روز تا دو هفته به طور طبیعی خشک شده و می افتد. اما گاهی در این بازه زمانی، باکتری ها وارد این ناحیه می شوند و باعث عفونت ناف نوزاد یا همان اُمفالیت (Omphalitis) می شوند؛ مشکلی که ممکن است ساده به نظر برسد، اما می تواند خطراتی جدی برای سلامت نوزاد ایجاد کند.
در این مقاله، به زبان ساده اما جامع، درباره ی علل، نشانه ها، راه های پیشگیری، درمان و عوارض احتمالی این عفونت صحبت می کنیم. اگر نوزادی تازه متولد شده در خانه دارید، یا قصد دارید والدینی آگاه باشید، این مطلب برای شماست.
اُمفالیت نوزادی چیست؟
اُمفالیت یا همان عفونت ناف نوزاد، نوعی عفونت باکتریایی است که معمولاً در هفته اول تولد ظاهر می شود. این عارضه می تواند از التهاب خفیف تا عفونت پیشرفته با گسترش به بافت های اطراف شکم متغیر باشد. در واقع، بند ناف به دلیل زخم باز بودن در معرض ورود میکروب هایی مثل استافیلوکوک اورئوس، استرپتوکوک گروه A و اشرشیا کلی قرار دارد.
اُمفالیت اگر سریع درمان نشود، ممکن است منجر به گسترش عفونت در کل بدن نوزاد شود، که به آن سپسیس گفته می شود. در برخی موارد، عفونت می تواند عوارض جدی تری مثل آبسه داخلی یا آسیب به اندام های حیاتی ایجاد کند.
چرا ناف نوزاد عفونت می کند؟
ناف نوزاد ناحیه ای بسیار حساس و باز است. دلایل زیادی برای ابتلا به عفونت وجود دارد، که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
-
استفاده از ابزار غیراستریل هنگام بریدن بند ناف
-
زایمان در محیط غیربهداشتی یا توسط افراد غیرمتخصص
-
لمس ناف نوزاد با دست‌های آلوده
-
نگهداری ناف در محیط مرطوب و گرم که شرایط رشد باکتری را فراهم می کند
-
استفاده از پودر یا کرم در اطراف ناف
-
تولد نوزاد نارس یا با وزن پایین، که سیستم ایمنی ضعیفی دارد
نشانه های عفونت ناف نوزاد را بشناسید
تشخیص سریع و به موقع عفونت ناف نوزاد بسیار مهم است. اگر نوزاد شما هر یک از علائم زیر را دارد، باید جدی گرفته شود:
-
قرمزی و تورم اطراف ناف: اگر این قرمزی به نواحی اطراف شکم گسترش یابد، احتمال عفونت بیشتر می شود.
-
ترشح زرد، سبز یا بدبو از ناف: این مورد نشانه ی رشد باکتری در محل بند ناف است.
-
بی حالی و خواب آلودگی نوزاد: کاهش سطح فعالیت و کم تحرکی می تواند علامت تب یا عفونت باشد.
-
تب بالای ۳۸ درجه: سیستم ایمنی نوزاد به شکل تب به عفونت پاسخ می دهد.
-
بی اشتهایی یا گریه های غیرعادی هنگام لمس ناف
التهاب ناف یا عفونت؟ تفاوت را بشناسید
برخی والدین ممکن است با دیدن قرمزی جزئی اطراف ناف، دچار نگرانی شوند. اما لازم است بدانید که التهاب خفیف ناف پس از تولد معمول است و به مرور برطرف می شود. تفاوت اصلی در شدت علائم است. در التهاب ساده:
-
قرمزی محدود است
-
ترشح وجود ندارد
-
نوزاد بی قرار نیست
اما اگر قرمزی افزایش یابد، ترشح دیده شود یا نوزاد دچار تب و بی حالی شود، احتمال عفونت جدی وجود دارد.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هریک از موارد زیر، بهتر است سریع به پزشک یا مرکز درمانی مراجعه کنید:
-
ترشحات چرکی و بدبو از ناف
-
افزایش قرمزی که به شکم و اطراف آن گسترش یافته
-
تب بالا، بی حالی یا بی اشتهایی ناگهانی
-
ناف به لمس حساس است یا نوزاد با کوچک ترین تماس گریه می کند
-
ناف به طور غیرعادی گرم یا متورم شده است
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به عفونت ناف
تحقیقات نشان داده اند که برخی شرایط خطر بروز امفالیت را بیشتر می کنند، از جمله:
-
زایمان غیربهداشتی در محیط های غیر بیمارستانی
-
پارگی طولانی کیسه آب و تأخیر در زایمان
-
نوزادان بستری در بخش NICU که بیشتر در معرض باکتری های بیمارستانی هستند
-
وزن پایین هنگام تولد و نارس بودن نوزاد
-
استفاده از مواد تحریک کننده مثل پودر یا کرم روی ناف
روش های پیشگیری از عفونت ناف نوزاد
مراقبت صحیح از ناف نوزاد به راحتی می تواند از بروز عفونت جلوگیری کند. این نکات ساده اما حیاتی را جدی بگیرید:
-
دستان خود را قبل از تماس با نوزاد بشویید
-
از لباس های گشاد استفاده کنید که فشار یا اصطکاک به ناف وارد نکنند.
-
ناف را خشک نگه دارید؛ از بستن پوشک روی ناف خودداری کنید.
-
از هیچ گونه پماد، کرم یا پودر روی ناف استفاده نکنید مگر با تجویز پزشک.
-
بند ناف را به حال خود رها کنید تا طبیعی بیفتد؛ از جدا کردن زودتر آن بپرهیزید.
-
در صورت تجویز پزشک، از گاز استریل و آب جوشیده برای تمیز کردن ناف استفاده کنید.
درمان عفونت ناف چگونه انجام می شود؟
اگر پزشک تشخیص دهد که ناف نوزاد دچار امفالیت شده، بر اساس شدت آن درمان را آغاز می کند. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
آنتی بیوتیک خوراکی یا تزریقی: برای مهار گسترش باکتری ها
-
شست وشو با محلول های ضدعفونی کننده: طبق نظر پزشک، نه به صورت خودسر
-
در موارد شدید: نوزاد باید بستری شده و درمان داخل وریدی دریافت کند
-
در موارد پیشرفته: جراحی برای تخلیه آبسه یا بافت های مرده ممکن است لازم شود
عوارض احتمالی اُمفالیت نوزادی
در صورت تأخیر در درمان، ممکن است عفونت ناف به سایر قسمت های بدن گسترش یابد و عوارضی ایجاد کند، از جمله:
-
سپسیس (عفونت خون): عارضه ای جدی و تهدیدکننده حیات
-
آبسه در کبد، کلیه یا اندام های داخلی
-
انسداد روده یا آسیب به بافت شکم
-
نقص در ترمیم ناف یا عفونت مزمن
نتیجه گیری: سلامت ناف یعنی شروع زندگی سالم
عفونت ناف نوزاد اگرچه مشکل رایجی نیست، اما با توجه به حساسیت سیستم ایمنی نوزادان، باید به عنوان یک هشدار جدی تلقی شود. خوشبختانه، با مراقبت های بهداشتی ساده و رعایت توصیه های پزشکی، می توان از بروز این عفونت به راحتی جلوگیری کرد. فراموش نکنید: تشخیص سریع و مراجعه به پزشک، کلید نجات نوزاد از خطرات بزرگ تر است.
برای ثبت نظر، لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید.