مراقبت از ناف نوزاد؛ راهنمای جامع برای پیشگیری از عفونت ناف

چرا مراقبت از ناف نوزاد مهمه؟

بند ناف نوزاد یکی از بخش ‌های حساس بدن نوزاد در روزهای اولیه تولده. در دوران بارداری، بند ناف نقش مهمی در تغذیه جنین داره اما بلافاصله بعد از تولد، دیگه عملکردی نداره و توسط پزشک یا ماما بریده می ‌شه. قسمتی از بند ناف که روی بدن نوزاد باقی می ‌مونه، نیاز به مراقبت ویژه داره تا دچار عفونت نشه. عفونت ناف نوزاد یا «اُمفالیت» ممکنه باعث بروز مشکلات جدی بشه که با رعایت چند نکته ساده بهداشتی، قابل پیشگیریه.

بند ناف نوزاد کی می ‌افته و چه تغییری می‌ کنه؟

بعد از تولد، حدود ۲ تا ۳ سانتی ‌متر از بند ناف نوزاد روی شکم باقی می ‌مونه که معمولاً بین ۵ تا ۱۴ روز بعد، خودش به‌ طور طبیعی می ‌افته. تا زمانی که بند ناف نیفتاده، باید کاملاً خشک و تمیز نگه داشته بشه. در طول این مدت، بند ناف رنگش از زرد به قهوه‌ای و سپس سیاه تغییر می ‌کنه. این تغییر رنگ نشون ‌دهنده‌ ی خشک شدن و نزدیک شدن به زمان افتادنه. گاهی کمی خون یا ترشح خفیف دیده می ‌شه که معمولاً طبیعیه، اما اگر بوی بد یا ترشح چرکی مشاهده کردید، باید سریعاً با پزشک مشورت کنید.

علائم عفونت ناف نوزاد رو بشناسیم

شناخت علائم اولیه ‌ی عفونت ناف نوزاد کمک می ‌کنه تا بتونیم به‌ موقع وارد عمل بشیم و از گسترش عفونت جلوگیری کنیم. برخی از مهم ‌ترین نشانه ‌ها عبارت ‌اند از:

• بوی نامطبوع یا ترشح زرد، سبز یا چرکی از ناف
• قرمزی و التهاب پوست اطراف ناف
• تورم یا گرم شدن محل ناف
• تب بالا یا بی ‌قراری غیرعادی نوزاد
• عدم افتادن بند ناف بعد از ۲۱ روز

در صورت مشاهده ‌ی هر یک از این علائم، مراجعه فوری به پزشک ضروریه. نادیده گرفتن این نشانه‌ ها ممکنه باعث انتشار عفونت در بدن نوزاد بشه که به ‌شدت خطرناکه.

چرا بند ناف نوزاد دچار عفونت میشه؟

عفونت ناف نوزاد معمولاً زمانی اتفاق می ‌افته که بهداشت محل ناف به ‌خوبی رعایت نشه. چند عامل اصلی که در بروز عفونت ناف نوزاد نقش دارن عبارت ‌اند از:

• شست‌ وشوی ناکافی یا نادرست دست ‌ها قبل از لمس ناف
• تماس بند ناف با رطوبت، ادرار یا مدفوع
• استفاده از پوشک‌ هایی که روی ناف قرار می‌ گیرن
• پانسمان یا پوشاندن ناف با باند یا گاز غیربهداشتی
• استفاده از الکل یا مواد ضدعفونی ‌کننده قوی که باعث تحریک پوست میشن

یکی از مهم‌ ترین اصول پیشگیری از عفونت بند ناف، پرهیز از هرگونه دستکاری یا فشار دادن روی ناف نوزاده.

راهکارهای کاربردی برای پیشگیری از عفونت ناف نوزاد

۱. خشک و تمیز نگه داشتن بند ناف

بند ناف باید همیشه خشک بمونه. بعد از حمام یا شست ‌وشو، با یک پارچه‌ ی نرم و تمیز ناحیه ناف رو به ‌آرامی خشک کنین. رطوبت باعث رشد باکتری ‌ها و ایجاد محیطی مناسب برای عفونت میشه.

۲. شستن دست‌ ها قبل از تماس با ناف

یکی از ساده ‌ترین و در عین حال مؤثرترین روش ‌ها برای پیشگیری از عفونت بند ناف نوزاد شستن دقیق دست ‌ها با آب و صابون قبل از لمس نافه. دست ‌های آلوده می‌ تونن حامل میکروب ‌های خطرناک باشن.

۳. پوشک رو طوری ببندین که روی ناف قرار نگیره

تا زمانی که بند ناف نوزاد نیفتاده، بهتره پوشک زیر ناف بسته بشه یا قسمت جلوی اون تا زده بشه. این کار از تماس ناف با ادرار، مدفوع و رطوبت جلوگیری می ‌کنه.

۴. از باندپیچی و پانسمان بی‌ مورد پرهیز کنید

خیلی از والدین تصورمی‌ کنن پوشاندن ناف با باند یا گاز به محافظت بیشتر کمک می ‌کنه؛ اما در واقع این کار مانع خشک شدن ناف میشه و احتمال عفونت رو افزایش میده.

۵. نیازی به الکل نیست!

برخلاف باور عمومی، استفاده از الکل توصیه نمیشه. سازمان بهداشت جهانی (WHO) پیشنهاد می ‌کنه فقط از آب تمیز و در صورت نیاز، صابون ملایم استفاده بشه. الکل ممکنه پوست نوزاد رو تحریک کنه و زمان افتادن ناف رو طولانی کنه.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروریه؟

اگر نوزادتون هرکدوم از علائم زیر رو داشت، باید خیلی سریع به پزشک مراجعه کنین:

• تب بالاتر از ۳۸ درجه در نوزاد زیر سه ماه
• ترشح چرکی با بوی بد از ناف
• قرمزی، تورم یا تغییر رنگ زیاد در اطراف ناف
• بی‌ قراری غیرعادی یا عدم تغذیه مناسب
• افتادن بند ناف بعد از روز ۲۱ تولد

رسیدگی سریع به عفونت ناف نوزاد میتونه جلوی مشکلات جدی‌ تر مثل انتشار عفونت در خون (سپسیس) رو بگیره.

مشکلات رایج بند ناف و راهکارهای اولیه

دیر افتادن بند ناف:

اگر بند ناف نوزاد تا روز ۲۱ نیفتاد، ممکنه به دلیل مشکلاتی مثل ضعف سیستم ایمنی یا مراقبت نادرست باشه. در صورت طبیعی بودن شرایط عمومی نوزاد، خیلی جای نگرانی نیست ولی باید بررسی بشه.

گرانولوم ناف:

بعد از افتادن بند ناف، بعضی نوزادان دچار یک برجستگی کوچیک با ترشح زرد یا شفاف میشن. این وضعیت معمولاً به اسم گرانولوم ناف شناخته میشه و نیاز به درمان دارویی داره که پزشک تجویز میکنه.

فتق ناف:

وقتی ناف هنگام گریه یا زور زدن جلو میزنه، احتمال فتق ناف وجود داره. این مشکل در بیشتر موارد تا ۱ یا ۲ سالگی خودبه ‌خود خوب میشه، اما اگه بزرگتر بشه یا باقی بمونه، باید پیگیری بشه.

نتیجه‌ گیری: چطور از بند ناف نوزاد به ‌خوبی مراقبت کنیم؟

عفونت ناف نوزاد موضوعی جدیه اما قابل پیشگیری. برای مراقبت بهتر:

• همیشه ناف رو خشک و تمیز نگه دارین
• دستهاتون رو قبل از تماس با ناف بشورید
• از الکل، باند یا مواد شیمیایی استفاده نکنین
• اگر نشونه‌ ای از عفونت دیدین، سریع اقدام کنین

با رعایت همین نکات ساده، می‌ تونین خیالتون از بابت سلامت ناف نوزادتون راحت باشه و دوران نوزادی رو با آرامش بیشتری بگذرونین.