بارداری یکی از
مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی یک زن است و در این دوران نیاز بدن به مواد
مغذی به‌ویژه آهن افزایش پیدا می‌کند. کم‌خونی در بارداری مشکلی رایج اما جدی است
که در صورت بی‌توجهی می‌تواند عواقب خطرناکی برای مادر و جنین به همراه داشته
باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی دلایل، نشانه‌ها، روش‌های درمان و راه‌های
پیشگیری از کم‌خونی در بارداری بپردازیم.
چرا کم‌خونی در
بارداری اتفاق می‌افتد؟
با آغاز دوران
بارداری، حجم خون مادر برای تأمین نیازهای جنین افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه، اگر
مواد معدنی و ویتامین‌هایی مانند آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 به مقدار کافی تأمین نشوند، احتمال
بروز کم‌خونی بالا می‌رود. در واقع، کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های
قرمز خون کاهش پیدا کند یا میزان هموگلوبین کافی برای انتقال اکسیژن وجود نداشته
باشد.
انواع کم‌خونی
که در بارداری بیشتر دیده می‌شوند
در دوران
بارداری، کم‌خونی می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. رایج‌ترین انواع آن شامل
موارد زیر است:
- کم‌خونی
فقر آهن: شایع‌ترین نوع کم‌خونی در
بارداری که معمولاً ناشی از دریافت ناکافی آهن در رژیم غذایی یا ذخایر پایین
آهن قبل از بارداری است.
- کم‌خونی
ناشی از کمبود اسید فولیک: اسید
فولیک یکی از مواد حیاتی برای ساخت گلبول قرمز است. کمبود آن می‌تواند باعث
اختلال در تولید سلول‌های خونی شود.
- کم‌خونی
ناشی از کمبود ویتامین B12: این
نوع از کم‌خونی اغلب در خانم‌هایی دیده می‌شود که رژیم گیاه‌خواری دارند یا
بدن‌شان در جذب B12 دچار مشکل
است.
چه عواملی خطر
ابتلا به کم‌خونی در بارداری را افزایش می‌دهند؟
اگرچه هر زنی
ممکن است در دوران بارداری دچار کم‌خونی شود، اما برخی شرایط می‌توانند احتمال
بروز آن را بیشتر کنند، مثل:
- سابقه
کم‌خونی در دوران قبل از بارداری
- فاصله
کوتاه بین بارداری‌ها
- بارداری
دوقلو یا چندقلویی
- تغذیه
ناکافی و عدم مصرف مکمل‌ها
- تهوع
و استفراغ شدید بارداری (ویار شدید)
- بیماری‌های
مزمن مانند بیماری‌های گوارشی یا کلیوی
- خونریزی‌های
سنگین قاعدگی در گذشته
نشانه‌های
هشداردهنده کم‌خونی در بارداری چیست؟
علائم کم‌خونی
ممکن است به‌تدریج ظاهر شوند و در ابتدا نادیده گرفته شوند. اگر یکی یا چند مورد
از این نشانه‌ها را دارید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:
- احساس
خستگی مفرط حتی بعد از استراحت
- رنگ‌پریدگی
چهره، لب‌ها یا ناخن‌ها
- سرگیجه،
ضعف و سردرد
- ضربان
قلب بالا یا تپش قلب
- تنگی
نفس، به‌خصوص هنگام فعالیت
- ناخن‌های
نازک و شکننده
- ریزش
مو یا بی‌حسی در اندام‌ها
کم‌خونی در
دوران بارداری چه عوارضی دارد؟
درمان‌نکردن کم‌خونی
می‌تواند پیامدهای نگران‌کننده‌ای برای مادر و جنین ایجاد کند. از جمله:
برای مادر:
- خستگی
بیش از حد در طول بارداری
- افزایش
خطر خونریزی شدید هنگام زایمان
- پایین
آمدن مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها
- احتمال
ابتلا به افسردگی پس از زایمان
- سخت‌تر
شدن تحمل درد و فشار زایمان
برای جنین:
- احتمال
زایمان زودرس
- رشد
ناکافی جنین داخل رحم
- وزن
کم نوزاد هنگام تولد
- افزایش
خطر مرگ جنین در موارد حاد
چطور کم‌خونی
در بارداری تشخیص داده می‌شود؟
برای بررسی
وضعیت خونی مادر، پزشک معمولاً آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:
- CBC یا شمارش
کامل سلول‌های خونی
برای بررسی سطح هموگلوبین
- آزمایش
فریتین
برای بررسی میزان ذخیره آهن
- اندازه‌گیری
سطح ویتامین B12 و اسید
فولیک
- بررسی
شکل و اندازه گلبول‌های قرمز در موارد خاص
روش های درمان
کم‌خونی در دوران بارداری
درمان به نوع و
شدت کم‌خونی بستگی دارد. گزینه‌های درمانی می‌تونه شامل موارد زیر باشه:
برای کم‌خونی
خفیف تا متوسط:
- مکمل
آهن (مانند فروس سولفات یا گلوکونات آهن)
- اسید
فولیک و ویتامین‌های بارداری
- رژیم
غذایی اصلاح‌شده با منابع غنی از آهن و ویتامین‌ها
برای موارد
شدید:
- تزریق
وریدی آهن، مخصوصاً اگر مکمل خوراکی مؤثر نباشه
- در
شرایط خیلی خاص، تزریق خون با نظر پزشک متخصص
برنامه غذایی
مفید برای درمان و پیشگیری از کم‌خونی در بارداری
یکی از اصلی‌ترین
راهکارهای کنترل کم‌خونی، اصلاح رژیم غذایی است. مواد غذایی زیر می‌تونن بسیار
مفید باشن:
منابع آهن:
- گوشت
گاو، مرغ، ماهی و جگر
- تخم‌مرغ
(زرده)
- حبوبات
(عدس، نخود، لوبیا)
- سبزیجات
برگ‌سبز مثل اسفناج و کلم
- غلات
صبحانه غنی‌شده با آهن
برای جذب بهتر
آهن:
- مصرف
ویتامین C مثل آب پرتقال، لیمو، کیوی و
فلفل دلمه‌ای همراه وعده غذایی
منابع اسید
فولیک:
- سبزیجات
سبز تیره
- آووکادو،
موز
- مغزها
و آجیل
- نان‌های
سبوس‌دار و غلات کامل
راهکار های
پیشگیرانه برای جلوگیری از کم‌خونی در بارداری
برای اینکه
دچار کم‌خونی نشوی، نکات زیر رو رعایت کن:
- از
همان ابتدای بارداری یا حتی قبل از آن، مصرف مکمل آهن و اسید فولیک را شروع
کن.
- بین
وعده غذایی و مصرف مکمل آهن حداقل یک ساعت فاصله بگذار.
- از
نوشیدن چای و قهوه بلافاصله بعد از غذا خودداری کن.
- رژیم
غذایی متنوع و متعادل داشته باش و منابع حیوانی آهن را در اولویت قرار بده.
- به‌طور
مرتب آزمایش خون انجام بده تا وضعیت هموگلوبین بررسی بشه.
جمع بندی
کم‌خونی در
بارداری موضوعی مهم ولی قابل مدیریت است. اگر به‌موقع تشخیص داده بشه و با مصرف
مکمل‌ها، تغذیه اصولی و مراقبت‌های منظم پیگیری بشه، می‌شه جلوی عوارض جدی اون رو
گرفت. همیشه با پزشک مشورت کن و وضعیت خونی‌ات رو در طول بارداری زیر نظر داشته
باش.
برای ثبت نظر، لازم است ابتدا وارد حساب کاربری خود شوید.